نفخ شیردانی و راهکار های مقابل با آن
نفخ شیردانی و راهکار های مقابله با آن
اغلب پرورش دهندگان گوساله های شیری متاسفانه با نفخ شیردانی درگیر هستند.این اختلال عبارت است از تجمع سریع گاز در شیردان که موجب اتساع شکم، افسردگی ، درد، اسهال و غالباً مرگ می شود. این اختلال چنان سریع قابل تحقق است که گوساله های به ظاهر سالم و با اشتهای معمول تلف شده می یابند.
تشخیص نفخ شیردانی دشوار نبوده ولی درمان آن مشکل می باشد. بطوری که 50 تا 60درصد موارد حتی با مداخله دامپزشکان منجر به مرگ می شود.
نفخ شیردانی عموماً در گوساله های 5 تا 14 روزه رخ داده ، اما تا 21 روزگی نیز می تواند محقق گردد. گوساله های که در این مرحله زمانی از حیات هستند اساساً تک معده ای بوده که تمام شیر یا جایگزین های شیر مورد مصرف آنها در شیردان هضم می گردد. به این جهت عملکرد شیردان در گوساله های جوان حیاتی است.
محققین بطور کامل عامل این بیماری ناکام کننده را نشناخته اند ولی به اعتقاد پاره ای آنها سه منبع قابل تصور است.
(1) باکتری های مولد گاز در شیردان (عمدتاً کلستریدیوم پرفرینجنس یا سارسینیا ونتریکولی).
(2) زیادی کربوهیدراتهای به سهولت تخمیر شونده همراه با آنزیم های تخمیری در شیردان.
(3) هر چیزی که تخلیه شیردانی را به تاخیرمی اندازد.
باکتری کلستریدیوم بطور طبیعی در مجرای گوارشی و محیط زیست گاو حضور دارد. اما این باکتری زمانی مشکل آفرین می شود که چیزی رشد نمایی آن را در مجرای گوارشی تشدید نموده ، منجر به تولید مقادیر معتنابهی گاز و سموم قوی گردد.
جایگزین های شیر با پایه گیاهی و همچنین با پایه شیر عموماً در جیره گوساله ها بکار می روند. مشکل زمانی بوجود می آید که پیامد های مربوط به غلظت های مواد حل شونده(اسمولالیتی) بر چگونگی دست کاری شیردان بر غذا تاثیر می گذارد. اسمولالیتی بالا یا پایین تخلیه محلول های شیردانی را با تاخیر انداخته بطوری که به باکتری های اجازه می دهد زمان بیشتری برای تخمیر مواد مغذی داشته باشند. این امر منجر به تولید گاز بیشتر یا همان نفخ می شود. عواملی که می توانند بر اسمولالیتی تاثیر گذار باشند عبارتند از :
- تنوع در ماده خشک تام
- افزودن الکترولیت ها به شیر یا جایگزین های شیر بدون افزودن آب
- مخلوط سازی نامناسب
- خطاهای مخلوط سازی جایگزین شیر
- تغذیه با جایگزین شیر کم کیفیت که در محلول پایش نمی یابد.
دامپزشکان متوجه شده اند برنامه های تغذیه مایعاتی شتاب یافته که مقادیر معتنابهی از شیر یا جایگزین های شیررا عرضه می دارند تبدیل به استانداردی طلایی برای تغذیه گشته که بطور بالقوه ای به گوساله ها اجازه می دهد تا در جهت رشد و تولید شیر در آینده به ظرفیت ژنتیکی خود برسند. قرار دادن گوساله های جوان در برنامه تغذیه ای با حجم بالای شیر به فوریت پس از اخذ آغوز بیشتر از یک جیره پله ای افزایشی در جهت کمک به رسیدن سریع به بلوغ، زآدآوری سریعتر و سن جوانتر در نخستین گوساله آوری ، سودمند است.
همچنین برنامه های تغذیه ای شتاب یافته بعنوان عامل دخیل در نفخ شیردانی محسوب می شوند. البته به اعتقاد برخی از محققین این امر قابل قبول نیست زیرا مقوله حجم جیره به میزان کیفیت جیره مطرح و تاثیر گذار نمی باشد. غلظت مواد حل شونده بایستی در گستره ای سالم قرار گیرد زیرا بالا بودن ماده خشک تام دریک برنامه شتاب یافته یقیناً در بروز نفخ شیردارنی ایفای نقش خواهد نمود. به این دلیل است که قویاً توصیه می شود دسترسی آزاد به آب پس از تغذیه فراهم گشته تا بالا بودن ماده خشک تام در جیره غذایی که بدلیل خطاهای بالقوه در مخلوط سازی جیره محقق شده رقیق شود.
بر طبق نظر برخی از محققین مهمترین روش پیشگیری از نفخ شیردانی در گوساله ها انسجام ، همخوانی، همسازی است . سخت ترین بخش پرورش گوساله های سالم در اجتناب از این بیماری ویژه، انجام کار های ساده بطورموافق و پشت سر هم است. این کار ها عبارتند از :
اندازه گیری ماده خشک تام درزمانی که شیر کامل تغذیه می شود.
با استفاده از یک انکسار سنج(ریفراکتومتر) بریکس و ارزیابی استاندارد بریکس بعلاوه 2 ، بطور مرتب شیر تحویل شده به اولین، میانه و آخرین گوساله آزمایش می شود. اگر چه بطور ناقص ولی آزمونی میدانی است که اجازه اندازه گیری قوام جیره غذایی به پرورش دهندگان گوساله را می دهد. بکار گیری منظم این شیوه به مراقبین اجازه مدیریت جیره غذایی را از نظر قوام و تغییرات نقطه ای که ممکن است ایفاگری نقشی در پیآمد های بالقوه باشند می دهد. اگر بیش از 2 نقطه نوسانی در ماده خشک تام موجود باشد ، تنوع در اشتها و قابلیت بروز پیآمد هایی چون نفخ شیردانی وجود خواهد داشت . محدوده ایمن برای ماده خشک تام 12 تا 14 درصد است (نباید از 15 درصد بیشتر شود) .
مخلوط سازی صحیح
از یک شیوه اجرای مشابه برای گردآوری و همزدن هر بسته شیر یا جایگزین شیر پیروی شود. همچنین ماده خشک تام پیش از مصرف هر بسته شیربایستی مورد ارزیابی قرار گیرد. شیر بیمارستان می تواند غنی از ماده خشک باشد.
افزودنی ها به دقت اضافه شوند
از بکار گیری افزودنی های متعدد خود داری شود، بطوری که این امر ممکن است غلظت مواد حل شونده فرمول نهایی را تا سطوح نامناسبی تغییر دهد.
پایش دمای جیره غذایی
باز هم در مورد گوساله نخست، وسط و آخری اجرای شود. در آب و هوای بسیار سرد ممکن است تا لازم باشد که درخصوص یکسان ماند دما از نخستین تا آخرین گوساله اطمینان حاصل شود.
گوساله های خو گرفته به جیره غذایی پر حجم
به مجرد اینکه گوساله ها آغوز در حجم زیاد دریافت می کنند، آنها را با جیره غذایی حجیم آغازین تغذیه نموده و این کار تدوام یابد. این امر خطر بروز نفخ شیردانی را کاهش داده ، نرخ رشد را افزایش و ایمنی را بهبود می دهد . اگر چه تغذیه 3 بار در روز ایده آل است اما شواهد قوی وجود دارد که جیره غذایی پله ای افزایشی در عدم بکار گیری روش فوق نیز مورد نیاز نیست.
ارائه جیره غذایی یکنواخت
از جیره غذایی همسان برای نخستین تا آخرین گوساله اطمینان حاصل شود- از یک جیره غذایی تا بعدی – و همسانی خوراننده ها. با جایگزینی سرپستانکها مانع از افزایش سرعت نوشیدن شوید.
ضدعفونی کردن تجهیزات تغذیه
برنامه روزمره معینی را برای پاکسازی و ضد عفونی کردن تمامی تجهیزات مورد استفاده در مخلوط سازی و غذا دهی جیره مایعاتی را پیگیری نمایید. ضدعفونی کردن منظم و استفاده از سوآپ های ATP به منظور پایش بکار رود.
فراهم ساختن آب
آب تمیز و آزاد در طی 20 تا 30 دقیقه از جیره مایع برای گوساله ها فراهم شود.
علاوه بر فرمولاسیون تغذیه ای و اقدامات سازگار ، یک گوساله سالم از یک گاو سالم حاصل می شود. در خصوص گاوهای خشک و تلیسه های جایگزین ، مدیریت خوبی در مورد آغوز ؛ خوابگاه و فضای استراحتی کافی ؛ محیطی کم تنش، خشک و تمیز؛ تهویه خوب و کم تنش از نظر دما؛ فراهم شده و بر روی مدیریت آغل مادری تمرکز گردد. این اقدامات سلامتی گاوها و گوساله ها را بهبود می بخشد.
پایش دمای جیره غذایی
باز هم در مورد گوساله نخست، وسط و آخری اجرای شود. در آب و هوای بسیار سرد ممکن است تا لازم باشد که درخصوص یکسان ماند دما از نخستین تا آخرین گوساله اطمینان حاصل شود.
مایه کوبی
مایه کوبی با واکسن های کلستریدیایی و برنامه های پیشگیری از اسهال نیز می توانند بخش باکتریایی بیماری را مدیریت نمایند. تصور می شود که تزریق واکسن های کلستریدیایی به گاوها در مرحله انتهای آبستنی به منظور تقویت آغوز آنها ، سپس اجرای برنامه های مایه کوبی گسترده گله به منظور مایه کوبی همان واکسن به گوساله های 3 و4 ماهه ؛ در زمان پیش زادآوری ؛ و مجدداً در انتهای آبستنی ، می تواند مفید باشد. تجویز پیش زایمانی واکسن های پیشگریانه اسهال نیز محافظت آغوزی در مقابل سازواره هایی چون ای کولای، روتاویروس و کروناویروس را علاوه بر کلستیریدیا پرفرینجنس فراهم می آورد.
توصیه می شود که همکاری بین دامپزشک و متخصص تغذیه دامداری در جهت ارزیابی عوامل، برآورد پیشگیری و تدوین آئین گانی برای نفخ شیردانی در گله های منفرد بعمل آید. موفق ترین دامپروران آنهایی هستند که به جزئیات توجه داشته، آئین گان را برقرار نموده و همان روش را دنبال می نمایند، صرف نظر از اینکه چه امر دیگری در همان روز اتفاق بیافتد.
کنترل نمودن کارهایی که شما قادر به انجام آن هستید می تواند به گوساله های شما در غلبه بر آنچه که شما از انجام آن عاجز هستید کمک نماید.